Η Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου αποτελεί ένα από τα πιο αιματηρά επεισόδια θρησκευτικής βίας στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία. Έλαβε χώρα στη Γαλλία τον Αύγουστο του 1572, στην καρδιά των θρησκευτικών πολέμων που συγκλόνισαν τη χώρα μεταξύ καθολικών και προτεσταντών (Ουγενότων). Το γεγονός αυτό, που άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς, σηματοδότησε την ένταση των θρησκευτικών συγκρούσεων και την αδυναμία της βασιλικής εξουσίας να επιβάλει συμφιλίωση.

Ιστορικό πλαίσιο

Κατά τον 16ο αιώνα η Γαλλία διχάστηκε βαθιά από τις συγκρούσεις ανάμεσα σε καθολικούς και προτεστάντες. Οι Ουγενότοι, αν και μειονότητα, είχαν αποκτήσει σημαντική πολιτική και στρατιωτική δύναμη. Ο γάμος της Μαργαρίτας των Βαλουά, καθολικής πριγκίπισσας και αδελφής του βασιλιά Καρόλου Θ΄, με τον προτεστάντη ηγέτη Ερρίκο της Ναβάρρας (μετέπειτα Ερρίκο Δ΄ της Γαλλίας), θεωρήθηκε ως μια προσπάθεια συμφιλίωσης. Ωστόσο, η γαμήλια τελετή, που συγκέντρωσε πολλούς Ουγενότους στο Παρίσι, αποτέλεσε την αφορμή για το ξέσπασμα της τραγωδίας.

Τα γεγονότα της νύχτας

Στις 23 προς 24 Αυγούστου 1572, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Βαρθολομαίου, ξεκίνησε η σφαγή των Ουγενότων στο Παρίσι. Η βασιλική αυλή, υπό την επιρροή της Κατερίνας των Μεδίκων, φέρεται να οργάνωσε ή τουλάχιστον να ανέχθηκε το μακελειό. Ο θάνατος του Ναυάρχου Κολινύ, ηγετικής μορφής των προτεσταντών, αποτέλεσε το σήμα για τη γενικευμένη επίθεση. Μέσα σε λίγες ώρες οι δρόμοι της γαλλικής πρωτεύουσας πλημμύρισαν αίμα.

Οι σφαγές επεκτάθηκαν και σε άλλες πόλεις, όπως η Λυών, η Ορλεάνη και η Μπορντώ. Ο αριθμός των θυμάτων υπολογίζεται μεταξύ 10.000 και 30.000, γεγονός που καθιστά τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά εγκλήματα της εποχής.

Συνέπειες

Η σφαγή προκάλεσε σοκ σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι καθολικοί φανατικοί τη θεώρησαν θεϊκή τιμωρία, ενώ οι προτεστάντες είδαν σε αυτήν απόδειξη της βαρβαρότητας των αντιπάλων τους. Η Γαλλία βυθίστηκε εκ νέου σε κύκλους βίας, ενώ η διεθνής εικόνα του γαλλικού στέμματος καταρρακώθηκε. Ο Ερρίκος της Ναβάρρας επέζησε, αλλά αναγκάστηκε προσωρινά να αποκηρύξει την πίστη του. Αργότερα, ως βασιλιάς Ερρίκος Δ΄, θα εκδώσει το Διάταγμα της Νάντης (1598), με το οποίο κατοχυρώθηκε μια σχετική ανεκτικότητα στη Γαλλία.

Ιστορική μνήμη

Η Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου δεν είναι απλώς ένα χρονολογικό σημείο στα κιτάπια της ιστορίας· είναι μια πληγή που εξακολουθεί να ματώνει στη συλλογική μνήμη της Ευρώπης. Οι καμπάνες που χτύπησαν εκείνο το ξημέρωμα δεν ανήγγειλαν χαρά, αλλά σήμαναν τον όλεθρο. Οι δρόμοι του Παρισιού έγιναν ποτάμια αίματος, ενώ οι φωνές των αθώων πνίγηκαν στη σιωπή της πολιτικής δολιότητας.

Για τους ποιητές και τους ιστορικούς, η τραγωδία εκείνης της νύχτας υπήρξε διαχρονικό σύμβολο της τυφλής μισαλλοδοξίας. Μας θυμίζει ότι όταν η πίστη γίνεται όπλο και η εξουσία υπηρετεί το μίσος, ο άνθρωπος χάνει την ίδια του την ανθρωπιά. Η «νύχτα» του Αγίου Βαρθολομαίου είναι, με έναν τρόπο, κάθε νύχτα όπου η βία θριαμβεύει πάνω στη λογική και η φανατισμένη καρδιά υπερνικά τον κοινό νου.