Ο Τζέιμς Κουκ, το όνομα που έχει συνδεθεί όσο λίγα με την έννοια της θαλάσσιας εξερεύνησης, υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες του 18ου αιώνα. Με τα τρία μεγάλα του ταξίδια γύρω από τον πλανήτη, ο Βρετανός θαλασσοπόρος άνοιξε νέους δρόμους στη γεωγραφία, τη ναυσιπλοΐα και την επιστήμη, αλλά και στη σχέση της Δύσης με μακρινούς, άγνωστους λαούς.

Από ταπεινές ρίζες σε μεγάλα ταξίδια

Ο Τζέιμς Κουκ γεννήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 1728 στο Μάρτον της Αγγλίας, σε μια φτωχή αγροτική οικογένεια. Από μικρός έδειξε πάθος για τη θάλασσα και την παρατήρηση του κόσμου γύρω του. Σε ηλικία 18 ετών εγκατέλειψε τη δουλειά του σε παντοπωλείο για να ενταχθεί στο εμπορικό ναυτικό. Η πειθαρχία, η επιμονή και η φυσική του κλίση στη χαρτογραφία τον ανέδειξαν σύντομα.

Το 1755 εντάχθηκε στο Βασιλικό Ναυτικό της Βρετανίας, όπου διακρίθηκε για τις ικανότητές του στους πολέμους εναντίον της Γαλλίας και, κυρίως, για τη χαρτογράφηση του ποταμού Σαιντ Λώρενς στον Καναδά — επίτευγμα που του έδωσε φήμη και άνοιξε τον δρόμο για τις μετέπειτα αποστολές του.

Το πρώτο ταξίδι: Η Ανατολή και η Ωκεανία

Το 1768 ξεκίνησε το πρώτο του μεγάλο ταξίδι με το πλοίο Endeavour, υπό την αιγίδα της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου. Ο αρχικός σκοπός ήταν η παρατήρηση της διέλευσης της Αφροδίτης μπροστά από τον Ήλιο από την Ταϊτή, για επιστημονικούς λόγους. Όμως, η αποστολή σύντομα απέκτησε γεωγραφικό χαρακτήρα: ο Κουκ εξερεύνησε και χαρτογράφησε με ακρίβεια τις ακτές της Νέας Ζηλανδίας και της ανατολικής Αυστραλίας, καθιστώντας τον πρώτο Ευρωπαίο που τις κατέγραψε με τόση λεπτομέρεια.

Το δεύτερο ταξίδι: Στην αναζήτηση του νότιου ηπείρου

Ανάμεσα στο 1772 και το 1775, ο Κουκ ηγήθηκε του δεύτερου ταξιδιού του, αυτή τη φορά με τα πλοία Resolution και Adventure. Ο στόχος ήταν η ανακάλυψη της μυθικής «Terra Australis», της υποτιθέμενης νότιας ηπείρου. Αν και δεν την βρήκε (θα αποδεικνυόταν αργότερα ότι ήταν η Ανταρκτική), ο Κουκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που διέσχισε τον Αρκτικό Κύκλο και χαρτογράφησε τεράστια τμήματα του Ειρηνικού, αποδεικνύοντας ότι η Γη ήταν πιο εκτεταμένη και πολυσύνθετη απ' ό,τι πίστευαν ως τότε.

Το τρίτο ταξίδι και ο τραγικός θάνατος

Το τελευταίο του ταξίδι, από το 1776 ως το 1779, είχε ως αποστολή την αναζήτηση του βορειοδυτικού περάσματος ανάμεσα στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ανακάλυψε τα νησιά της Χαβάης, τα οποία ονόμασε «Σαντουίτς». Εκεί, όμως, βρήκε και τον τραγικό του θάνατο: σκοτώθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1779 από ιθαγενείς της Χαβάης, ύστερα από μια παρεξήγηση ανάμεσα στο πλήρωμά του και τους κατοίκους.

Κληρονομιά και σημασία

Η κληρονομιά του Τζέιμς Κουκ είναι τεράστια. Οι χάρτες του αποτέλεσαν τη βάση της σύγχρονης γεωγραφικής γνώσης του Ειρηνικού, ενώ οι επιστημονικές παρατηρήσεις του συνέβαλαν στην πρόοδο της ωκεανογραφίας, της μετεωρολογίας και της αστρονομίας. Ωστόσο, το έργο του έχει και σκοτεινές πλευρές: η παρουσία των Ευρωπαίων στις περιοχές που εξερεύνησε οδήγησε αργότερα στην αποικιοκρατία και την αλλοίωση των τοπικών πολιτισμών.

Μια μορφή που άλλαξε τον κόσμο

Ο Τζέιμς Κουκ υπήρξε ένας άνθρωπος που έσπρωξε τα όρια του γνωστού κόσμου και, μαζί, τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Η ζωή του συμβολίζει το πνεύμα της περιέργειας και της ανακάλυψης, αλλά και τα ηθικά διλήμματα που συνοδεύουν κάθε μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας προς το άγνωστο.